Co to jest mammografia i na czym polega?
Mammografia to jedno z badań, które powinno być wykonane u kobiet z podejrzeniem guza w piersi bądź w ramach działań profilaktycznych. Nie jest ono szczególnie skomplikowane, nie stwarza też zagrożenia dla życia czy zdrowia pacjentki, natomiast pozwala uzyskać pełny obraz zmian zachodzących w gruczołach piersiowych. Co to mammografia i jak często należy przeprowadzać badanie?
Jak przygotować się do badania?
Przygotowanie do mammografii polega przede wszystkim na doborze odpowiedniego stroju. Najlepiej, by był on dwuczęściowy – dzięki temu o wiele łatwiej będzie rozebrać się od pasa w górę. Nieskazane są więc kombinezony oraz ubrania, które trudno byłoby zdjąć, a później ponownie założyć. Ważne, aby w dniu badania wziąć kąpiel, nie należy jednak stosować żadnych balsamów, kremów, dezodorantów z talkiem czy innych kosmetyków, które mogłyby wpłynąć na jakość uzyskanego obrazu. Mammografię, co do zasady, powinno się przeprowadzać pomiędzy 5 a 10 dniem cyklu menstruacyjnego. Niemniej jednak nie jest to konieczne, zwłaszcza jeśli istnieje pilne wskazanie do badania. Kobiety po okresie menopauzy mogą wykonać je w dowolnym momencie.
Co sprawdza się podczas mammografii?
Każda kobieta powinna wiedzieć, jak badać piersi w domowym zaciszu. Niemniej jednak nie wszystkie zmiany można wyczuć manualnie, zwłaszcza w przypadku kobiet z piersiami o budowie gruczołowo tłuszczowej. Mammografia pozwala wykryć guzy w piersiach, a więc jest badaniem w kierunku raka piersi. Pozwala ona uzyskać obraz nawet w przypadku milimetrowych zmian, przez co okazuje się bardzo skuteczna nawet w diagnozowaniu nowotworu nawet w jego początkowych etapach rozwoju. Od kiedy mammografia może być przeprowadzana? Najczęściej kierowane są na nią kobiety po 50. roku życia, których budowa piersi pozwala na uzyskanie miarodajnych wyników. Nieco inaczej wygląda to w przypadku młodszych kobiet, którym rekomenduje się badanie USG gruczołów piersiowych.
Czy można zrobić mammografię bez skierowania?
Badanie mammograficzne można wykonać bez skierowania w ramach NFZ bądź prywatnie. W drugim przypadku nie będzie potrzebne zalecenie lekarza bez względu na to, w jakiej grupie wiekowej znajduje się kobieta. Inaczej jest w przypadku mammografii na NFZ. Mammografia bez skierowania może być wykonana w ramach programów profilaktycznych, które skierowane są do kobiet 50-60 plus. Młodsze pacjentki muszą natomiast posiadać skierowanie na badanie, które zazwyczaj wystawia lekarz specjalizujący się w diagnozowaniu oraz leczeni chorób piersi. Jednocześnie warto mieć na uwadze, że NFZ nie refunduje mammografii w przypadku kobiet 70+, u których ryzyko zachorowania na raka piersi spada.
Jak przebiega mammografia?
Jak wygląda mammografia krok po kroku? Otóż w pierwszej kolejności pacjenta musi rozebrać się od pasa w górę. Badanie przeprowadzane jest w zamkniętym pomieszczeniu, przez doświadczonego specjalistę. Pierś umieszczana jest na specjalnej płycie urządzenia, a następnie uciskana przez drugą, zazwyczaj plastikową płytę. W trakcie badania stopień ucisku stopniowo się zwiększa, przez co pacjentka może odczuwać lekki dyskomfort. Niemniej jednak odpowiedni ucisk jest tutaj konieczny, gdyż pozwala uzyskać rzetelny obraz, redukując ryzyko popełnienia nawet drobnych błędów. Jednocześnie zapobiega ewentualnym, mimowolnym ruchom, które mogłyby spowodować rozmazywanie obrazu. Co ważne, mammografia, choć może być powodem dyskomfortu, nie boli. Badanie wykonuje się na każdej piersi oddzielnie. Pacjentka spędza w gabinecie średnio 15 minut. Czasami przeprowadza się mammografię tylko jednej piersi, jednak ma to miejsce wyłącznie na zlecenie lekarza. Najkorzystniejsze jest bowiem zbadanie obu piersi, nawet jeśli guzek czy ból wyczuwalny jest tylko w jednej z nich.
Gdzie można przeprowadzić badanie mammograficzne?
Badanie mammograficzne pacjentka może przeprowadzić w pracowni mammograficznej. Znajduje się ona w niektórych przychodniach rejonowych, a także tych, które w ramach działalności prowadzą poradnię chorób piersi. Mammografię oferują również przychodnie komercyjne, jednak w takim przypadku jest to badanie odpłatne. Coraz częściej można je wykonać w tak zwanych mammobusach. Są to sporej wielkości autobusy, wyposażone w niezbędny sprzęt, który obsługują doświadczeni lekarze i pielęgniarki. Pacjentki często zastanawiają się, czy mammografia w mammobusie jest wiarygodna? Otóż jest to badanie, które daje tak samo wiarygodne wyniki, jak to wykonywane w przychodni. Nie potrzeba na nie skierowania, jednak zwykle może być ono przeprowadzone wyłącznie u kobiet w danej grupie wiekowej. Na mammografię w mammobusie można się stawić bez wcześniejszego zapisu, należy tylko pamiętać o odpowiednim przygotowaniu do badania.
Kiedy i jak często należy przeprowadzić mammografię?
Od kiedy mammografia jest obowiązkowym badaniem diagnostycznym lub profilaktycznym? Lekarze uważają, że optymalne wyniki można uzyskać w grupie wiekowej 50-69 lat. W tym czasie budowa piersi zmienia się, natomiast kobieta wchodzi w grupę zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi. Mammografię można przeprowadzić także u młodszych pacjentek, lecz zaleca się, aby w pierwszej kolejności wykonać USG, później dopiero mammografię (jeśli USG wykaże niepokojące zmiany). Sama mammografia, ze względu na budowę piersi, może dawać mało miarodajne wyniki. Jak często mammografia powinna być przeprowadzana? Jako badanie profilaktyczne wykonuje się ją co 2 lata. Niemniej jednak w przypadku, gdy kobieta zauważy u siebie niepokojące zmiany, może zgłosić się na mammografię niezależnie od tego, kiedy po raz ostatni była ona przeprowadzona. Warto pamiętać, że niektóre zmiany rozwijają się w bardzo szybkim tempie, dlatego zdecydowanie nie należy czekać do kolejnego badania.
Jakie są przeciwwskazania do wykonania mammografii?
Przeciwwskazania do mammografii można podzielić na bezwzględne oraz względne. Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem jest ciąża pacjentki, z uwagi na emisję potencjalnie szkodliwych dla płodu promieni. Jeśli w okresie ciąży wyczuje ona niepokojące zmiany w piersiach, konieczne jest przeprowadzenie badania USG, ewentualnie biopsji. Mammografia jest natomiast wykluczona. Tymczasem przeciwwskazaniem względnym jest druga faza cyklu miesiączkowego – w tym czasie odczyt wyniku może być utrudniony, głównie z uwagi na zmiany, jakie pojawiają się w piersiach przed menstruacją. Innym przeciwwskazaniem względnym jest wiek pacjentki – co do zasady, badania nie wykonuje się u kobiet poniżej 40. roku życia. Niemniej jednak, pomimo występowania przeciwwskazań względnych, lekarz może zdecydować o przeprowadzeniu badania, jeśli zachodzi taka konieczność. Ból w piersiach a menopauza, aktywna laktacja, inne wycieki z piersi nie stanowią przeciwwskazania do mammografii, choć należy poinformować o nich specjalistę przed rozpoczęciem całej procedury. W razie jakichkolwiek wątpliwości warto zapytać lekarza prowadzącego, wydające skierowanie bądź osobę, która uzupełnia dokumentację, jednocześnie kwalifikując pacjentkę do badania.
